چکیده

در پژوهش­های مالي معيارهاي متعددي براي اندازه‌گیری میزان نامتقارن بودن اطلاعات مطرح‌ شده است. طی سال‌های اخیر معیار احتمال مبادله آگاهانه[1] (PIN) معرفی‌شده است که مبتنی بر الگوهای اقتصادی و در چارچوب ساختار خردی بازار[2] است. ریزساختار بازار مطالعه فرآیند و نتیجه مبادله تحت نهادهای صریح است. به صورت خلاصه تئوری ریزساختار بازار شامل سه حوزه­: ساختار بازار و موضوعات طراحی بازار, شکل­گیری قیمت، اطلاعات و افشا می­باشد. رساله حاضر بر دو کارکرد آخر ریزساختار بازار تمرکز دارد.

در این پژوهش با بهره­گیری از رویکرد ایزلی و اوهارا (1992)، رویکرد جستجو شبکه­ای در مقادیر اولیه (grid search) یان و ژانگ(2012) و همچنین روش خوشه‌بندی (Clustering Approach) برای یافتن سریع‌تر مقادیر اولیه توسط گان و همکاران (2015) برای تخمین معیار احتمال مبادله آگاهانه استفاده شد. روش­های مذکور برای 206 شرکت منتخب از شرکت­های فعال در بورس اوراق بهادار تهران به تفکیک صنایع تخمین زده شده است. برای انجام تحقیق حاضر 80255 روز-سهم مورد بررسی قرار گرفته است که مستلزم پردازش 27748051 معامله و 48841592 سفارش خرید-فروش بود.

در فرضیه اول وجود عدم تقارن اطلاعات در بورس اوراق بهادار و اندازه آن در مقایسه با سایر بورس های معتبر دنیا مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این کار رویکرد جستجو شبکه ای در مقادیر اولیه و رویکرد خوشه‌بندی در مقادیر اولیه به کار گرفته شده است. میانگین شاخص احتمال مبادله آگاهانه برای دوره مورد بررسی با استفاده از این روش ها معادل 29/0 است. میانگین شاخص احتمال مبادله آگاهانه در پنج بورس برتر نیویورک، تایوان، توکیو، فارکس و استانبول معادل 19/0 می­باشد که بیانگر بالاتر بودن عدم تقارن در بورس اوراق بهادار تهران نسبت به سایر بازارهای جهانی می­باشد.

در بررسی فرضیه دوم مبنی بر تاثیر انتشار اطلاعات جدید مالی بر سطح عدم تقارن اطلاعات با استفاده از رویکرد براون و هلسینگ (2009) تغییرات متغیر مبادله آگاهانه به عنوان متغیر وابسته و متغیر دامی دوره انتشار اطلاعات به همراه متغیرهای کنترل به عنوان متغیر مستقل به کار گرفته شد. ضریب متغیر دامی 0135/0 تخمین زده شد و معنی­دار می­باشد. لذا بررسی ارتباط انتشار گزارش­های دوره­ای صورت­های مالی و میزان عدم تقارن در بازار بیانگر تاثیر انتشار اطلاعات جدید بر سطح عدم تقارن اطلاعات در بازار است. تحقیقات خارجی مشابه این مسئله را تایید می­نمایند (هریس، 2017؛برادشاو و همکاران ، 2016؛ آکتاس و همکاران، 2007).

در فرضیه سوم ارزش‌گذاری ریسک عدم تقارن اطلاعات با استفاده از مدل سه عاملی فاما-فرنچ مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحقیق بیانگر معنادار بودن شاخص عدم تقارن اطلاعات به ‌عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر بازدهی در بورس اوراق بهادار تهران است. ضریب متغیر اندازه در مدل معادل 1715/0 و معنی دار بود. این نتایج با یافته­های سایر تحقیق­های مشابه نظیر ازلی و همکاران (2002) همخوانی دارد.

در فرضیه چهارم یکسان بودن شاخص احتمال مبادله آگاهانه برای صنایع مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس نتایج تحلیل واریانس شاخص احتمال مبادله آگاهانه در صنایع مختلف متفاوت است. شرکت­های مختلف بر اساس آزمون شفه در سطح عدم تقارن اطلاعات به سه گروه دسته بندی شدند.

واژ­گان کلیدی: عدم تقارن اطلاعات، معیار احتمال مبادله آگاهانه، ساختار خرد بازار، دامنه سفارش‌های خرید-فروش، انتشار صورت­های مالی، مدل فاما-فرنچ